Featured Posts

Onu Öldür, Beni Güldür / Ali Elmacı
“Onu Öldür, Beni Güldür” sergisindeki fantastik sahnelerde, bal yapan eşek arılarına, abaküse takılmış kurukafalara, bağırsak şeklindeki sarıklara ve gözünü izleyiciye dikmiş huzursuz çocuklara rastlıyoruz. Çekici olanla iticiyi, samimi olanla tehditkarı, doğalla yapayı, kutsalla kitsch'i bir arada seyrederken hangisine inanacağımızı şaşırıyoruz.
View Post
To top
22 Mar

Nazilerin Almanyası ve Yozlaşmış Sanat

Almanya’da 1933-1945 yılları arasında hüküm sürmüş olan Adolf Hitler liderliğindeki nasyonal sosyalist iktidar, modern sanata karşı yıkıcı bir tutum sergiledi. 1.Dünya Savaşı’ndan sonra Alman siyasetine egemen olan ve Alman ulusunu çöküş sürecine sokan Marksizm, Liberalizm gibi ideolojilerin sanata yansımasının modern sanat şeklinde gerçekleştiğine inanan nasyonal sosyalizme göre, Alman ulusu, sosyal ve kültürel bir arınma sürecinden geçmeliydi. 1936 Berlin Olimpiyatları’na kadar modern sanata karşı belirgin olarak harekete geçmeyen iktidar, saldırgan kültür politikalarına, 1936 yılının sonlarına doğru girişti. Ekim 1936 tarihinde, Berlin’deki Ulusal Galeri’nin modern sanat bölümü kapatıldı. 26 Kasım 1936 tarihinde sanat eleştirisi yasaklandı. Buna göre, dergi ve gazetelerde sanat hakkında herhangi bir öznel değerlendirme yer almayacak, yalnızca tanıtım yazıları yayınlanacaktı. Nazi ileri gelenlerince, modern sanat toplumca benimsenmemişti ve modern sanatın, sanat ortamında bu denli popüler olması basının yanlış yönlendirmesinden kaynaklanıyordu.

Kültür politikalarından sorumlu bakan Joseph Goebbels, 30 Haziran 1937 tarihinde Münih’te ‘Yozlaşmış Sanat Sergisi’ düzenlemeye karar verdi. Oluşturulan bir komisyon, ülke genelindeki müzelerden modern sanat eserlerini toplamakla görevlendirildi ve 10 gün boyunca Almanya’daki müzelere dolaşılarak 5328 eser Münih’e yollandı. Nazi Partisi üyesi Emil Nolde’nin eserleri bile toplanırken, Auguste Macke, Franz Marc gibi 1. Dünya Savaşı’nda Almanya için savaşırken canını veren ressamların eserleri de bu kapsama alındı.

Entartete Kunst 2

19Temmuz 1937 tarihinde Münih’te ‘Yozlaşmış Sanat Sergisi’ açıldı. Serginin amacı, Alman halkına, sanatın ne olmaması gerektiğini göstermekti. Nitekim, bu serginin açılmasından bir gün önce yine Münih’te ‘Büyük Alman Sanatı Sergisi’ açılmış, halkın iki sanatı karşılaştırması istenmişti. ‘ Yozlaşmış Sanat Sergisi’nden sonra Goebbels, ikinci bir emirle, daha kapsamlı bir temizlik hareketi başlattı. Aynı komisyon, bu sefer acele etmeden Almanya genelindeki 101 müzeyi dolaşarak yaklaşık 12 bin eseri topladı. Toplanan eserlerin yurt dışına satılması için yine bir komisyon oluşturuldu. Bu komisyon eserlere değer biçti. Goebbels’in emri ile komisyonun görüşüne göre, değersiz olarak nitelendirdikleri için satılması imkansız görülen 4bin 829 eser, 20 Mart 1939 tarihinde, Berlin İtfaiye Binası’nın avlusunda yakılarak yok edildi.

joseph goebbels

 

Değerli bulunan eserler için İsviçreli sanat taciri Theodor Fischer ile anlaşıldı. 30 Haziran 1939 tarihinde İsviçre’deki Luzern Gölü’nün kıyısındaki Grand Hotel National’da açık attırma gerçekleşti. Dünyanın en önde gelen sanat tacirleri, müze müdürleri açık attırmaya çağrıldı. New York Modern Sanatlar Müzesi Müdürü Alfred Barr, bu daveti reddederken New York’ta bir galeri işletmekte olan Henri Matisse’in oğlu Pierre Matisse, babasının eserlerini kurtarmak üzere açık attırmaya katıldı. Açık attırma başarısızlıkla sonuçlandı ve yalnızca 125 eser satılabildi.

Yakılmamış ve açık arttırmada satılmamış eserler, savaşın sonuna dek Almanya’da depolarda tutuldu. Görevlendirilen sanat tacirleri zaman zaman bu eserleri satma fırsatı buldular. Modern sanat üreten sanatçıların faaliyette bulunması yasaklandı. 1933 yılında Adolf Hitler iktidara geldiği zaman Almanya’da yaşamakta olan Kandinsky, Klee, Schwitters, Beckmann, Kokoschka gibi sanatçılar ülkeyi terk etmişlerdi Barlach, Dix, Sclemmer, Kollwitz, Baumeister gibi sanatçılar ise sanat üretmeleri yasaklanmasına karşın Almanya’da kalmayı tercih ettiler. Bu sanatçıların nasıl bir ortamda yaşadıkları Erns Barlach örneğinde iyice anlaşılabilir. Barlach, Adolf Hitler’in iktidara gelmesinden bir hafta önce katıldığı bir radyo programında Nazi liderinin pusuya yatmış bir yok edici olduğunu ve insanlığın gizli ölümünü manasına geldiğine dair bir demeç verdi. Bunun üzerine Nazilerin iktidara gelmesiyle aynı yıl Güstrow’da kendi inşa ettiği evin belgeleri eksik olduğu gerekçesiyle devlet tarafından evinden çıkartıldı. Kamusal alan için çok sayıda heykel yapmış olan Barlach’ın eserleri, Alman halkına zararlı olduğu gerekçesiyle, kiliselerden ve alanlardan toplanarak imha edildi. 1937 yılından itibaren herhangi bir eserin sergilenmesi yasaklandı. Ülke genelindeki 387 eseri toplanmış ve imha edilmişti. Eserlerini satamadığı ve sipariş kabul edemediği için mali zorluklar çeken Barlach hastalandı ve 24 Ekim 1938 tarihinde hayatını kaybetti. Doğduğu kasabada gömülmesine engellendi ve gazetelerdeki ölüm haberleri 10 satırlar sınırlandırıldı. İktidarın yayın organları sanatçının ölüm haberini verirken kendisinden ‘ Alman olmayan, dengesiz, deli’ olarak bahsetti.

Kaynak: 1863’ten Günümüze Modern ve Çağdaş Sanat, Tempo. Osman Erden.

AYŞİN İLDEŞ

İstanbul Bilgi Üniversitesi Reklamcılık bölümünden mezun olduktan sonra University of The Arts London ve Chelsea College’da iletişim ve medya üzerine eğitim aldı. Çeşitli yayınlarda yıllardır kültür-sanat, sinema, müzik, seyahat, dekorasyon ve gastronomi alanlarında editörlük yapmanın yanı sıra, markalara ve kişilere dijital iletişim danışmanlığı, yaratıcı içerik ve kurumsal blog yönetimi, kurumsal dergi yaptığı işlerden bazıları. Yazı İşleri Müdürü ve Kurumsal İletişim Sorumlusu olarak çalıştığı Büyük Kulüp'ten ayrıldıktan sonra Kurucusu olduğu Beyoğlu Creative'i hayata geçirdi. Yeni projeler tasarlamaya ve çeşitli platformlarda yazmaya devam ediyor.

No Comments

Leave a reply