Bonsai, Çin kültüründe sadece bir bitki değil aynı zamanda sanattır. Bazı kültürlerde ise ne sanat ne bitki, sadece uyuşturucudur.

Türk kültürüne ilk kez Karate Kid ile giren bonsai, her evde rastlayacağınız bir menekşe bitkisi gibi değildir. Son yıllarda iyi dekore edilmiş evlerde bir statü simgesi haline gelen bonsai bitkisi bizlerde maddi, Uzak doğu kültüründe ise manevi bir semboldür.

Bonsai, sanat olarak ilk kez 1000 yıl önce Çin Hanedanlığı’nda ortaya çıkmıştır. Çin’de pun-sai adıyla bilinen bonsai, ağaçları sığ saksılarda, belirli tekniklerle budayarak, ağaçların belirli bir şekilde minyatür kalmalarını sağlamaktır. Bonsai, her ne kadar Çin kültürüne özgü olsa da kural koymayı seven Japonlar, Çinlilerin bonsai’lerine de el atmışlardır. Bu kuralların amacı; hangi uygulamaların bonsai üzerinde işe yarayıp yaramadığını belirlemektir.  Güzel bir bonsai, onu yaratanın doğal yeteneğine, ilham bulduğu detaylara, ve kurallara genel olarak uymasına bağlıdır. Bu kurallara uyulduğu takdirde nazik, minyatür bonsai’niz torunlarınızın çocuklarını görecek kadar yaşayabilir.

Gövde ve Kök Kuralları

Öncelikle bonsai’nizin uzunluğu gövde çapının 6 katı olmalıdır. Gövde, ona bakan kişiye doğru hafif eğimli durmalıdır. Bitkinin kökleri, gövdeden dairesel olarak ayrılmalıdır. Bonsai’nin şekli kalın başlayıp, yükseldikçe incelmelidir. Ağaçta sadece bir tane doruk olmalıdır.

Dallar

Dalların çapları gövdeyle orantılı olmalı ve birbirlerine paralel görünmemelidirler. Ağaca yaşlı görüntüsü vermek için alt dallar aşağıya doğru eğimli olmalı ve ikiz gövdeli ağaçlarda, gövdeler arasında dal bulunmamalıdır.

Saksı

Ağacın saksıdaki yeri bile Japonlar tarafından kurala tabi tutulmuştur. Ağaç, saksının orta noktasının gerisinde ve bir miktar sağda ya da solda olmalıdır. Saksıların rengi çiçeklerle uyumlu olacak şekilde seçilmelidir. Bize kalsa pet şişeyi keser veya yoğurt kabının içine çiçeği koyarız; ama Uzak doğu kültüründe çiçeklerin kendileri kadar kapları da büyük ölçüde önem taşıyor. Saksının derinliğinin mutlaka ağaç ile doğru orantılı olması gerekiyor. Bonsai’nin olayı, bitkinin kendisi değil ağaçla saksı arasındaki görsel uyumdur.   Hatta Çince bon saksı, sai ise bitki ya da bitki yetiştirme anlamına gelir.

Toprak

Toprak, katmansız ve iyi karışmış olmalı. Gübre yönünden zengin ve nemli olanı bonsainin yetişmesine daha uygun. Bonsai, günlük çiçekleri sulama ritüeline dahil edilmemeli, kuruduğu gözlemlendikçe sulanmalıdır.

Uzak doğu kültüründe bonsai’lerin babadan oğula geçmeleri, Osmanlı usülü taht sistemine benzer. Size ailenizden yadigâr kalan bonsai’yi sulamayı unuttuysanız vay halinize.